Waar schort het in de keten?
Iedereen streeft naar een verbetering van z’n persoonlijke leven en dat van z’n directe entourage, vooral z’n nageslacht maar ook familie en vrienden. Daar is niets mis mee. Dat is in ons wezen ingebakken en dat is zelfs niet exclusief voor de mens zo, maar voor alle levende wezens. Dit maakt onderdeel uit van de evolutietheorie, waar ik – tot er iemand met iets beters afkomt – wel in geloof: slaag je erin je nageslacht succesvoller groot te brengen dan iemand anders, dan ben je beter aangepast aan de huidige context van de wereld en gaat jouw genenpool meer vertegenwoordigd zijn in de toekomstige generaties van onze soort en wordt de soort succesvoller.
Hierop voortbouwende zijn we in een groot deel van de wereld op een spontane manier tot ons huidig maatschappelijk en economisch model van de laatste 50 jaar gekomen. Noem het kapitalisme, vrijemarkteconomie, neoliberalisme … Hierin ligt momenteel een sterke focus op het individu en op financiële groei. Eén en ander is een logisch gevolg van elementen als het schrijnende gebrek aan welvaart/welzijn na de tweede wereldoorlog en het geloof van de mens in zijn eigen kunnen en vernuft, vb. door de gigantische stappen vooruit in de wetenschap de laatste honderd jaar.
In dat model zitten veel zinnige dingen die ons inderdaad veel welvaart en daaraan gekoppeld welzijn hebben gebracht. Over het algemeen wel een knappe prestatie van onszelf.
Maar we zien dat aan dit model ook nadelen verbonden zijn, op zich niet onlogisch. Die nadelen zitten nu vaak op mondiaal niveau en zijn niet direct één op één te mappen op onze dagdagelijkse activiteiten. Maar de gevolgen komen wel tot bij ons terug als een boemerang – sommigen in onze buurt en de nabije toekomst en keihard, sommige wat verder af in plaats en tijd. Maar we kunnen er niet rond, ze zijn er al of komen nog. Ik weet het, sommigen noemen dat alarmisme of overdrijving, maar ik geloof wel in de inzichten van de wetenschap wat dat betreft en zie het eerder als naïef om te hopen dat het ons wel niet te erg zal raken …
Een voorbeeld:
De lokale nadelen kunnen zich ver weg manifesteren, maar ons vele duizenden kilometers verderop beïnvloeden. Een voorbeeld: door de oorlog in Oekraïne zal de graanopbrengst daar veel minder zijn dit jaar. Indië had zich voorgenomen een groot deel van dat gat in te vullen omdat zij ook veel graan verbouwen. Daar heerst nu echter al enkele maanden een hittegolf waardoor ze hun oogst gehalveerd zien. Dat zal een impact hebben op de mondiale graanprijs, dus ook voor ons.
Er zijn zo tig voorbeelden natuurlijk vandaag: rond verlies biodiversiteit, plasticsvervuiling, teloorgang van het Amazonewoud … We kennen ze allemaal, horen ze dagelijks in de media, maar het lijkt allemaal zo abstract en zo ver van ons bed. Ze hebben echter een grote negatieve impact op de planeet en dus op ons en de nadelen gaan snel de voordelen overtreffen en ons huidig model onbruikbaar maken. Wat me zorgen baart is dat we hier niet afdoende op reageren. Het blijkt heel moeilijk voor ons als mens om zo’n lijn in z’n geheel te vatten en de verbanden te zien tussen al die stappen. En als we die verbanden niet zien, is het logisch dat we ook niet tot de laatste stap “nodige acties” komen. Want die acties op zich betekenen best ingrijpende veranderingen – wat we sowieso als mens al niet zo graag hebben – en ze kosten bovendien op korte termijn ook meer geld dan “business as usual”.
Ons ondertussen ingebakken adagio “op korte termijn zoveel mogelijk koopkracht verzamelen”, weerhoudt ons dan om iets van die acties te doen. We zien niet dat dit noodzakelijke “investeringen” zijn, maw. dat er nu geld in steken wel degelijk een positief effect hebben op iets langere termijn, zowel financieel als qua welzijn. Zo ken ik verschillende mensen die helemaal mee zijn met de context dat we moeten overgaan naar een (hybride) warmtepomp voor onze verwarming thuis. Want dat betekent een pak minder CO2-uitstoot. Maar ze wachten tot het financieel voordeliger wordt dan hun huidige gasketel … omdat ze de keten in z’n geheel nog niet zien incluis de nadelen.
Als de keten in z’n geheel niet helder is gaan we onze politici ook niet aanzetten om die acties financieel te ondersteunen door subsidies of belastingvermindering. Want dat is wel wat de politiek hierin kan betekenen. Een gemiste kans …
De hamvraag is dus: hoe krijgen we deze complexe ketens duidelijk bij iedereen? Niet evident. Daarover wil ik het graag hebben in een volgende blogpost, maar heb je zelf ideeën, reageer gerust via danny.gladines@qframe.be.