Waar schort het in de keten?

Iedereen streeft naar verbetering van zijn persoonlijke leven en dat van zijn directe omgeving, zoals zijn nageslacht, familie en vrienden. Dit is volkomen normaal en diepgeworteld in ons wezen. Het is niet exclusief voor mensen, maar geldt voor alle levende wezens. Dit principe maakt deel uit van de evolutietheorie, waarin ik geloof totdat er een betere theorie komt: als je erin slaagt je nageslacht succesvoller groot te brengen dan anderen, ben je beter aangepast aan de huidige wereldcontext. Hierdoor zal jouw genenpool sterker vertegenwoordigd zijn in toekomstige generaties, wat leidt tot een succesvollere soort.

Hierop voortbouwend zijn we in een groot deel van de wereld spontaan tot ons huidige maatschappelijke en economische model van de afgelopen 50 jaar gekomen. Dit model (noem het kapitalisme, vrijemarkteconomie, neoliberalisme, ...) legt momenteel een sterke focus op het individu en financiële groei. Dit is een logisch gevolg van factoren zoals het schrijnende gebrek aan welvaart en welzijn na de Tweede Wereldoorlog en het geloof van de mens in zijn eigen kunnen en vernuft, bijvoorbeeld door de enorme vooruitgang in de wetenschap in de afgelopen honderd jaar.

Ons huidige maatschappelijke en economische model heeft ons veel welvaart en welzijn gebracht, wat op zich een indrukwekkende prestatie is. Echter kent dit model ook nadelen, wat niet verrassend is. Deze nadelen manifesteren zich vaak op mondiaal niveau en zijn niet altijd direct te koppelen aan onze dagelijkse activiteiten. Toch keren de gevolgen als een boemerang naar ons terug, soms dichtbij en op korte termijn, soms verder weg in tijd en plaats. We kunnen er niet omheen, ze zijn er al of zullen nog komen. Hoewel sommigen dit alarmisme of overdrijving noemen, geloof ik in de wetenschappelijke inzichten hierover en beschouw ik het als naïef om te hopen dat het ons niet ernstig zal raken ...

Een voorbeeld:

De lokale problemen kunnen zich op grote afstand manifesteren en ons duizenden kilometers verderop beïnvloeden. Bijvoorbeeld, door de oorlog in Oekraïne zal de graanopbrengst daar dit jaar aanzienlijk lager zijn. India had gepland een groot deel van dit tekort op te vangen, aangezien zij ook veel graan produceren. Echter, door een maandenlange hittegolf in India is hun oogst gehalveerd. Dit zal de wereldwijde graanprijzen beïnvloeden, en dus ook ons.

Er zijn vandaag de dag nog veel meer voorbeelden, zoals het verlies van biodiversiteit, plasticvervuiling en de teloorgang van het Amazonewoud. We kennen deze problemen allemaal en horen er dagelijks over in de media, maar ze lijken vaak zo abstract en ver van ons bed. Toch hebben ze een grote negatieve impact op de planeet en dus ook op ons. De nadelen zullen snel de voordelen overtreffen en ons huidige model onbruikbaar maken. Wat me zorgen baart, is dat we hier niet adequaat op reageren. Het blijkt voor ons als mensen heel moeilijk om het geheel te overzien en de verbanden tussen al deze stappen te zien. En als we die verbanden niet zien, is het logisch dat we ook niet tot de laatste stap, namelijk "nodige acties", komen. Deze acties vereisen ingrijpende veranderingen, wat we als mensen sowieso al niet graag hebben, en ze kosten op korte termijn ook meer geld dan "business as usual".

Ons ingebakken adagio “op korte termijn zoveel mogelijk koopkracht verzamelen” weerhoudt ons ervan om actie te ondernemen. We zien niet in dat dit noodzakelijke “investeringen” zijn, die op de langere termijn zowel financieel als qua welzijn een positief effect hebben. Ik ken bijvoorbeeld verschillende mensen die begrijpen dat we moeten overstappen naar (hybride) warmtepompen voor onze verwarming thuis, omdat dit veel minder CO2-uitstoot betekent. Maar ze wachten tot het financieel voordeliger wordt dan hun huidige gasketel, omdat ze de hele keten, inclusief de nadelen, nog niet zien. Als de keten in z’n geheel niet helder is gaan we onze politici ook niet aanzetten om die acties financieel te ondersteunen door subsidies of belastingvermindering. Want dat is wel wat de politiek hierin kan betekenen. Een gemiste kans …

De hamvraag is dus: hoe krijgen we deze complexe ketens duidelijk bij iedereen? Niet evident. Daarover wil ik het graag hebben in een volgende blogpost, maar heb je zelf ideeën, reageer gerust via danny.gladines@qframe.be.

Auteur: Danny Gladines